Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), który znacząco zwiększa kompetencje tej instytucji. Kluczową zmianą jest możliwość samodzielnego stwierdzania przez inspektorów istnienia stosunku pracy, nawet jeśli zatrudnienie formalnie opiera się na umowie cywilnoprawnej – takiej jak umowa zlecenie, umowa o dzieło czy kontrakt B2B.
Zgodnie z projektem, od 1 stycznia 2026 roku decyzja PIP o uznaniu pracownika zleceniobiorcy za osobę zatrudnioną na etacie będzie miała charakter administracyjny i stanie się natychmiast wykonalna. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca może nagle zostać zobowiązany do wypłaty świadczeń pracowniczych, składek ZUS oraz rozliczenia podatkowego z tytułu wcześniejszego okresu współpracy.
Obecne przepisy a nowe rozwiązania
Obecnie prawo już chroni przed tzw. „pozornymi umowami cywilnoprawnymi”. Jeśli charakter pracy odpowiada zatrudnieniu etatowemu – pracownik wykonuje obowiązki pod kierownictwem pracodawcy, w określonym czasie i miejscu – stosunek pracy powstaje z mocy prawa (art. 22 §1¹ k.p.). Wprowadzanie umów cywilnoprawnych w miejsce etatu jest niedozwolone i stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 281 §1 k.p.).
Nowelizacja przewiduje, że inspektor PIP będzie mógł wydać decyzję administracyjną w takich sprawach, co ma skrócić drogę od kontroli do realnej ochrony zatrudnionych. Decyzje te będą mogły obejmować okres wsteczny, od momentu faktycznego rozpoczęcia pracy, a nie od dnia doręczenia decyzji, co wstrzymuje bieg przedawnienia zobowiązań pracodawcy.
Umowa użyczenia – czym się różni od najmu i kiedy warto ją podpisać?
Umowa agencyjna – kiedy się opłaca i jak działa w praktyce?Odszkodowania i procedury odwoławcze
Projekt przewiduje również możliwość ubiegania się o odszkodowanie od Skarbu Państwa w przypadku uchylenia błędnej decyzji PIP. Wnioski o ugodę przed sądem będą mogły być zawierane jedynie za zgodą Głównego Inspektora Pracy. Jednocześnie termin na odwołanie od decyzji inspektora zostanie wydłużony do 14 dni, a właściwość miejscowa sądu – ustalana według miejsca wykonywania pracy, co ułatwi dostęp do wymiaru sprawiedliwości mniejszym firmom i pracownikom z mniejszych miejscowości.
Nowe przepisy wprowadzają też zakaz niekorzystnego traktowania lub zwalniania pracownika objętego decyzją PIP. Dodatkowo procedury PIP zostaną zdigitalizowane – kontrole i przesłuchania będą mogły odbywać się online, a instytucja będzie wymieniać dane z ZUS i KAS, co ma zwiększyć skuteczność nadzoru.
Co zmiany oznaczają dla przedsiębiorców?
Firmy muszą przygotować się na audyt wszystkich umów cywilnoprawnych i kontraktów B2B. Jeżeli współpraca ma cechy etatu – stałe miejsce i czas pracy, podporządkowanie, wynagrodzenie – inspektor PIP będzie mógł uznać ją za stosunek pracy. Warto też zadbać o cyfrową gotowość firmy: dokumenty powinny być dostępne w formie elektronicznej, aby kontrola mogła przebiegać sprawnie.
Nowe regulacje mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku. Ich celem jest zwiększenie ochrony osób faktycznie pracujących w warunkach charakterystycznych dla etatu, które dziś pozbawione są podstawowych praw pracowniczych, takich jak płatny urlop, wynagrodzenie za nadgodziny czy ubezpieczenie społeczne. Projekt ustawy wciąż jest w fazie legislacyjnej, jednak już teraz przedsiębiorcy powinni przygotować się na istotne zmiany w podejściu do umów cywilnoprawnych i B2B.
0
0
