Umowa darowizny – jakie podatki trzeba zapłacić i jak się zabezpieczyć?

Przekazywanie darowizn w Polsce to jedna z najczęściej wybieranych form wsparcia bliskich. Najczęściej dotyczą one samochodów, nieruchomości czy gotówki, ale coraz częściej spotykamy się także z darowiznami części samochodu czy udziałów w majątku. Choć z pozoru wydaje się to prostym i oczywistym gestem, w praktyce umowa darowizny wiąże się z określonymi obowiązkami prawnymi i podatkowymi. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że nawet przekazanie pieniędzy dziecku czy podarowanie auta bratu może wymagać zgłoszenia do urzędu skarbowego i zapłaty podatku. Z drugiej strony istnieją przepisy, które pozwalają uniknąć dodatkowych kosztów – wystarczy jednak wiedzieć, jak je zastosować w praktyce i jak zabezpieczyć się na wypadek ewentualnych sporów rodzinnych czy kontroli fiskusa. Warto pamiętać, że umowa darowizny to nie tylko formalność, ale także dokument o doniosłych skutkach prawnych. Od poprawności jej sporządzenia zależy nie tylko kwestia podatków, ale także bezpieczeństwo obu stron – darczyńcy i obdarowanego. Błędy popełnione przy przekazywaniu majątku mogą kosztować naprawdę dużo, a nieznajomość prawa nie zwalnia od odpowiedzialności. Dlatego tak ważne jest, by dobrze przygotować się do zawarcia takiej umowy i zadbać o to, aby nie budziła wątpliwości ani w sądzie, ani w urzędzie skarbowym.

Czym właściwie jest umowa darowizny?

Umowa darowizny to dokument, w którym jedna strona – darczyńca – bezpłatnie przekazuje drugiej stronie określony składnik majątku. Może to być zarówno nieruchomość, jak i ruchomość czy pieniądze. Przepisy w tym zakresie znajdziemy w Kodeksie cywilnym (art. 888–902), gdzie jasno wskazano, że darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.

W praktyce umowa darowizny może przyjąć różne formy. W przypadku nieruchomości konieczne jest zawarcie jej w formie aktu notarialnego. Dla ruchomości, takich jak samochód czy sprzęt elektroniczny, wystarczy forma pisemna. Z kolei umowa darowizny pieniędzy często ogranicza się do przelewu bankowego, ale warto pamiętać, że i w tym przypadku należy zadbać o odpowiednią dokumentację. Brak dowodów może bowiem w przyszłości skutkować problemami podatkowymi.

Ciekawą formą jest także umowa darowizny części samochodu, np. gdy rodzic przekazuje synowi 50% udziałów w aucie. Tego typu rozwiązania pozwalają na współwłasność, co bywa praktyczne w przypadku młodych kierowców, którzy chcą korzystać z auta, ale nie są w stanie samodzielnie sfinansować zakupu. Warto jednak pamiętać, że również taka darowizna wymaga zgłoszenia do urzędu skarbowego.

Umowa darowizny a podatki

Najwięcej emocji budzi kwestia podatków. W Polsce darowizny podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Wysokość podatku zależy od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym oraz od wartości przekazywanego majątku. Ustawodawca wyróżnia trzy grupy podatkowe:

• Grupa I – najbliższa rodzina: małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha.
• Grupa II – dalsza rodzina: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, dzieci i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków oraz małżonkowie innych zstępnych.
• Grupa III – osoby niespokrewnione.

Kwoty wolne od podatku w 2025 roku wynoszą odpowiednio: 10 434 zł dla grupy I, 7 878 zł dla grupy II i 5 308 zł dla grupy III. Oznacza to, że jeśli darowizna nie przekracza tych limitów, obdarowany nie zapłaci podatku. Warto jednak pamiętać, że urząd skarbowy bierze pod uwagę sumę darowizn od jednej osoby z ostatnich pięciu lat, a nie tylko pojedynczą transakcję.

Dodatkowo ustawodawca przewidział tzw. zwolnienie dla najbliższej rodziny. Jeśli np. rodzice przekazują dziecku mieszkanie, samochód czy większą sumę pieniędzy, to podatek nie wystąpi pod warunkiem, że darowizna zostanie zgłoszona do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od jej dokonania. Brak zgłoszenia skutkuje utratą prawa do zwolnienia i koniecznością zapłaty podatku, który w przypadku wysokich kwot może być bardzo dotkliwy.

Według danych Ministerstwa Finansów w 2023 roku złożono ponad 300 tysięcy deklaracji SD-Z2, co pokazuje, jak powszechne jest korzystanie ze zwolnienia podatkowego. Jednocześnie wiele osób nadal popełnia błędy, zapominając o terminach albo nie dokumentując przekazania gotówki przelewem, co prowadzi do problemów przy kontroli.

Zobacz również:

Na co uważać przy podpisywaniu umowy kupna-sprzedaży samochodu?

Umowa licencyjna – czym jest i kiedy jej potrzebujesz?

Umowa darowizny – jak się zabezpieczyć?

Choć umowa darowizny często zawierana jest między bliskimi osobami, warto zadbać o jej formalne zabezpieczenie. Niejednokrotnie dochodzi bowiem do sytuacji, w których po latach pojawiają się spory o majątek lub problemy z urzędem skarbowym.

Pierwszym krokiem jest zawsze sporządzenie umowy w formie pisemnej, nawet jeśli przepisy tego nie wymagają. Dzięki temu obie strony mają jasny dowód zawarcia darowizny. W umowie warto wskazać dokładne dane stron, przedmiot darowizny oraz datę przekazania. W przypadku darowizny pieniędzy dobrze jest dodatkowo wskazać numer przelewu lub inne potwierdzenie transakcji.

W przypadku bardziej wartościowych darowizn, np. nieruchomości, nie obejdzie się bez wizyty u notariusza. Notariusz nie tylko przygotuje umowę zgodną z przepisami, ale także poinformuje o obowiązkach podatkowych i terminach zgłoszeń. To dodatkowy koszt, ale w praktyce daje on gwarancję, że dokument będzie w pełni bezpieczny.

Warto również pamiętać, że darczyńca ma prawo odwołać darowiznę w określonych sytuacjach, np. jeśli obdarowany dopuści się rażącej niewdzięczności. Taki zapis dobrze jest uwzględnić w umowie, aby uniknąć nieporozumień.

Zabezpieczeniem może być także wprowadzenie dodatkowych warunków. Przykładem jest darowizna mieszkania z zastrzeżeniem, że darczyńca zachowa prawo dożywotniego użytkowania lokalu. To rozwiązanie często stosowane przez rodziców, którzy chcą przekazać nieruchomość dzieciom, ale jednocześnie chcą mieć pewność, że nie zostaną pozbawieni dachu nad głową.

Umowa darowizny samochodu i pieniędzy – praktyczne porady

Umowa darowizny samochodu należy do najczęściej spotykanych. W praktyce oznacza ona, że właściciel pojazdu przekazuje auto drugiej osobie, najczęściej członkowi rodziny. Umowę sporządza się na piśmie, a następnie należy zgłosić zmianę właściciela w wydziale komunikacji w ciągu 30 dni. Oprócz tego konieczne jest poinformowanie ubezpieczyciela, ponieważ polisa OC przechodzi na nowego właściciela. Jeśli darowizna obejmuje tylko część samochodu, to nowy współwłaściciel również figuruje w dokumentach, co ma znaczenie przy ewentualnej sprzedaży auta czy rozliczaniu ubezpieczenia.

Umowa darowizny pieniędzy wymaga szczególnej ostrożności. Najczęściej przyjmuje formę przelewu bankowego, ponieważ tylko w ten sposób można udokumentować przekazanie środków i skorzystać ze zwolnienia podatkowego. W przypadku przekazywania większych sum gotówką obdarowany może mieć problem z udowodnieniem źródła pieniędzy, co przy kontroli skarbowej prowadzi do poważnych konsekwencji. Dlatego prawnicy zawsze podkreślają, że przelew z odpowiednim tytułem („darowizna od ojca”, „darowizna pieniędzy”) to najlepsze rozwiązanie.

Darowizna samochodu czy pieniędzy wiąże się także z koniecznością odpowiedniego zgłoszenia do urzędu skarbowego. W przypadku najbliższej rodziny trzeba pamiętać o formularzu SD-Z2 i terminie 6 miesięcy. Osoby spoza tej grupy muszą dodatkowo złożyć deklarację SD-3 i zapłacić podatek w terminie 14 dni od doręczenia decyzji urzędu skarbowego.