Darowizna – podatek, zasady, przepisy

Darowizna stała się gorącym tematem Nie tak dawno, bo 13 października 2022 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie Ministra Finansów, które działa na korzyść podatników i ma wpływ również na darowizny. Sprawdźmy zatem, jaki podatek musimy zapłacić w przypadku jej otrzymania oraz odpowiedzmy sobie na inne ważne pytania związane z tym tematem.

Podatek od darowizny

Zacznijmy od kilku definicji. Darowizna jest przekazaniem pieniędzy, przeniesieniem praw majątkowych np. do domu, mieszkania czy własnych rzeczy na rzecz innej osoby. Natomiast podatek od darowizny pobiera się od spadków i darowizn. Do zapłacenia go zobowiązane są osoby fizyczne, które weszły w posiadanie darowizny na podstawie spisanej z darczyńcą umowy cywilnej. Taka umowa darowizny zabezpiecza obie strony i stanowi podstawę do zapłacenia podatku w określonej wysokości.

Wysokość podatku zależy od grupy podatkowej, do której należymy. Wyróżniamy:

• grupę pierwszą, do której należą osoby z najbliższej rodziny, co dotyczy małżonków, pasierbów, ojczyma i macochy, zięcia i synowej, teściów oraz wstępnych i zstępnych;
• grupę drugą, czyli osoby związane z osobami z pierwszej grupy tj. zstępni rodzeństwa i pasierbów, rodzeństwo małżonków, małżonkowie pasierbów, rodzeństwo rodziców, małżonków rodzeństwa małżonków i małżonkowie pozostałych zstępnych;
• grupę trzecią, do której należą wszyscy pozostali;

Podatek od darowizny w 2023 roku jest także różny dla różnych kwot darowizny, co przedstawia się następująco:

• Darowizny o wartości do 10 278 zł: I grupa podatkowa musi zapłacić 3%, II grupa podatkowa 7%, a należący do III grupy podatkowej 12%;
• Darowizny mieszczące się w kwocie od 10 278 zł do 20 556 zł:
  • I grupa – 308,3 zł i 5% nadwyżki ponad kwotę 10 278 zł,
  • II grupa – 719,5 zł i 9% nadwyżki ponad kwotę 10 278 zł,
  • III grupa – 1 233,4 zł i 16% nadwyżki ponad kwotę 10 278 zł;
• Darowizny o wartości powyżej 20 556 zł:
  • I grupa – 882,2 i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł,
  • II grupa – 1 644,5 zł i 12% nadwyżki ponad 20 556 zł,
  • III grupa – 2 877,9 zł i 20% nadwyżki ponad 20 556 zł.

Zgłoszenie darowizny

Co ważne, obdarowany powinien obliczyć należny podatek i złożyć zeznanie podatkowe do Urzędu Skarbowego o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (SD-3) w ciągu miesiąca od otrzymania darowizny. Zwolnieni z tego obowiązku jesteśmy wyłącznie wtedy, gdy umowa darowizny została zawarta w formie aktu notarialnego (zrobi to w naszym imieniu notariusz) lub jeśli otrzymane darowizny mieszczą się w kwocie niepodlegającej podatkowi. Kwoty wolne od podatku to:

• w grupie pierwszej 10 434 zł,
• w grupie drugiej 7 878 zł,
• w grupie trzeciej 5 308 zł.

Nie składamy zeznania również wtedy, gdy przedmiotem darowizny są przedmioty nieopodatkowane. Natomiast wszystkie umowy darowizny nieruchomości (działki, mieszkania czy garażu) muszą zostać dokonane w formie aktu notarialnego.

Aby uniknąć przykrych konsekwencji za otrzymanie darowizny niezgłoszonej do Urzędu Skarbowego, należy wziąć pod uwagę jej wysokość, skonfrontować ją z łączną wysokością darowizn z ostatnich 5 lat i w przypadku powstania obowiązku złożyć deklarację darowizny do właściwego Urzędu.

Przeczytaj też: Najem okazjonalny w pigułce | Najważniejsze pytania o zwolnienie od psychiatry

Darowizna a zachowek

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, który ma na celu zabezpieczenie interesów spadkobierców, gdy nie otrzymali oni należnej im części majątku po zmarłej osobie. Dotyczy to wyłącznie osób z najbliższej rodziny. Zachowek jest kwotą, którą wypłaca się tym, którzy nie otrzymali niczego w spadku, testamencie czy darowiźnie.

Możliwość dochodzenia zachowku osób nieobdzielonych majątkiem po zmarłej osobie trwa do 10 lat od śmierci spadkodawcy. Osoby te powinny przeprowadzić postępowanie spadkowe, a następnie wnieść pozew do sądu rejonowego o wypłacenie im zachowku.

Jak Urząd Skarbowy sprawdza darowizny?

W każdym przypadku otrzymania darowizny o wartości większej niż kwota wolna od podatku musimy ją zgłosić do Urzędu Skarbowego. W przeciwnym wypadku fiskus potraktuje to jako oszustwo. Urząd ukarze nas, jeśli informacja o niezgłoszonej darowiźnie wyjdzie na jaw w czasie kontroli.

Na dodatek, niezależnie od sankcyjnej stawki podatku, podatnik, który utajnił wartość darowizny, musi liczyć się z odpowiedzialnością karną skarbową w wysokości zależnej od stopnia narażenia budżetu na uszczuplenie podatku.

Darowizna od rodziców

W ramach I grupy podatkowej wyróżniamy tzw. zerową grupę podatkową, do której zalicza się najbliższą rodzinę (m.in. małżonków, dzieci, rodziców, dziadków i wnuków). Według nowej ustawy, która miałaby wejść w lipcu 2023, wymienionych najbliższych nie będzie obejmował obowiązek podatkowy, pod warunkiem, że zgłoszą ten fakt naczelnikowi Urzędu Skarbowego w formularzu SD-Z2. Podatnik nie zapłaci podatku dochodowego, ale na wykonanie wspomnianych czynności prawnych będzie miał 6 miesięcy.

Co stanie się po przekroczeniu tego terminu? Spowoduje to konieczność zapłaty podatku w pełnej wartości. Jeśli zaś ten fakt zostanie ujawniony w wyniku kontroli, stawka podatku wzrośnie do 20% wartości nabytego podatku.